Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Avrupa Konseyi’ne üye ülkelerde insan hakları ihlallerine karşı bireylerin ve devletlerin başvurabileceği uluslararası bir yargı organıdır. 1959 yılında kurulmuş olan AİHM, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) taraf devletlerin yükümlülüklerine uyup uymadığını denetler. Mahkemenin merkezi Fransa’nın Strazburg kentindedir.

AİHM’nin Temel Görevleri ve Yetkileri

AİHM, bireyler, sivil toplum kuruluşları ve devletler tarafından yapılan başvuruları değerlendirir. Bu başvuruların temelinde, başvuranın AİHS kapsamında korunan haklarının ihlal edildiği iddiası yer alır. AİHM’nin temel görevleri şunlardır:

  1. Başvuruları Kabul Etme ve İnceleme: Mahkeme, yalnızca AİHS’ye taraf devletler aleyhine yapılan başvuruları kabul eder. Başvurunun kabul edilebilirliği, başvurucunun ulusal düzeyde tüm hukuki yolları tüketmiş olması ve başvurunun AİHS kapsamında yer alan haklarla ilgili olması şartlarına bağlıdır.

  2. İhlal Kararı Verme: Mahkeme, bir başvurunun kabul edilmesinin ardından ilgili devletin AİHS’yi ihlal edip etmediğini belirler. Eğer ihlal tespit edilirse, mahkeme devlete ihlalin giderilmesi için belirli tedbirler almasını ve başvurucuya tazminat ödemesini emredebilir.

  3. Yargılamanın İzlenmesi: Mahkeme kararlarının uygulanmasını denetlemek Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin görevidir. Komite, devletlerin AİHM kararlarını nasıl uyguladığını izler ve gerekli gördüğünde ek önlemler alabilir.

AİHM’nin Yapısı

AİHM, 47 yargıçtan oluşur ve her yargıç, Avrupa Konseyi’ne üye bir devleti temsil eder. Yargıçlar, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi tarafından, taraf devletlerce önerilen üç aday arasından dokuz yıllık bir dönem için seçilirler. Yargıçların görev süresi uzatılmaz ve emekli olana kadar bağımsız ve tarafsız olarak görev yaparlar.

AİHM’nin Önemi ve Etkisi

AİHM, insan hakları alanında önemli bir denetim mekanizması olarak kabul edilir. Mahkemenin verdiği kararlar, Avrupa genelinde hukukun üstünlüğü ve insan haklarının korunması konusunda önemli etkiler yaratır. AİHM kararları, üye devletlerin iç hukuk sistemlerinde reform yapmalarını teşvik eder ve insan hakları standartlarının yükseltilmesine katkıda bulunur.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi devletlerin ve bireylerin insan hakları ihlalleri durumunda başvurabilecekleri uluslararası bir yargı mekanizmasıdır.

Söz konusu ihlale yönelik iddiada bulunan birey veya devlet için AİHM bazı şartlar aramaktadır:

  • Mahkemeye başvurabilmek için öncelikli olarak söz konusu ihlale yönelik birey kendi ulusal iç hukuk yollarını tüketmelidir.
  • Eğer bir sonuç alınamazsa bireyler bu yolların tüketilmesinin hemen ardından 4 AY içerisinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvurularını yapmalıdır.
  • İddia edilen ihlal önemli bir zarara yönelik olmalıdır ve daha önceden incelenmiş bir mesele olmamalıdır.
  • Başvuru için açıkça bir dayanak gösterilmelidir.

AİHM’e Doğrudan İhlalden Etkilenen Olmasak da Başvurabilir Miyiz?

Evet. Mahkeme ihlalden dolaylı olarak etkilenenlere, bu ihlallerden ileride etkilenebileceklere ve ihlale uğramış olan bireylerin yakınlarına da haklarını savunabilme şansı tanımaktadır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılan Başvuru Ne Kadar Sürede Sonuçlanır?

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde süreç kararların türlerine göre değişmekle beraber çoğunlukla en çok 3 yıl içerisinde davalar sonuçlandırılmaktadır.

Parlak Hukuk müvekkillerine bu süreçte karşılaşabilecekleri hukuki uyuşmazlıklarda danışmanlık ve avukatlık hizmeti vermektedir.